Phòng mổ vô trùng: Nền tảng thiết yếu cho phẫu thuật an toàn

1. Phòng mổ vô trùng là gì?

Phòng mổ vô trùng là một không gian được kiểm soát chặt chẽ nhằm giảm thiểu sự tồn tại của các loại vi sinh vật gây bệnh như virus, nấm, vi khuẩn và ký sinh trùng. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt trong phòng mổ vô trùng là điều cần thiết để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân, giảm nguy cơ nhiễm trùng sau phẫu thuật, ngăn chặn biến chứng và bảo vệ tính mạng của họ. Một phòng mổ vô trùng thuộc khu phẫu thuật hoạt động hiệu quả sẽ cung cấp nền tảng cho việc thực hiện các ca phẫu thuật một cách an toàn và hiệu quả.

2. Các tiêu chuẩn xây dựng và thiết kế phòng mổ vô trùng

Các tiêu chuẩn xây dựng và thiết kế chuyên biệt phòng mổ vô trùng bao gồm các khía cạnh sau:

Các tiêu chuẩn và quy trình vô trùng phòng mổ tiêu chuẩn đảm bảo rằng môi trường phòng mổ là an toàn và vô trùng để thực hiện các ca phẫu thuật một cách hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân.

3. Nguyên tắc vô trùng trong phòng mổ

Theo tiêu chuẩn của bộ Y tế phòng mổ vô trùng phải đáp ứng các nguyên tắc sau đây:

• Vô trùng trang phục y tế

Quy tắc vô trùng trong phòng mổ, cụm phẫu thuật phải đảm bảo không có bất kỳ tạp chất gây ô nhiễm sinh học nào tồn tại, bao gồm nấm, vi khuẩn, và vi rút, cũng như những chất khác có thể gây bệnh, tạo mùi hoặc lên men. Đồng thời, cần tuân thủ các tiêu chuẩn về điện, không khí sạch, và hệ thống chiếu sáng. Các dụng cụ như khẩu trang, găng tay vô trùng, và mủ phẫu thuật được khử trùng và không được tái sử dụng. Sau khi vô trùng, chúng được lưu trữ trong tủ cực tím để sử dụng lại khi cần thiết.

• Vô trùng dụng cụ phẫu thuật

Trong phòng mổ vô trùng, các dụng cụ như kim chích, kim phẫu thuật, dao phẫu thuật… phải được khử trùng cẩn thận và không được tái sử dụng tại trung tâm y tế. Sau khi được vô trùng, chúng được lưu trữ và bảo quản trong tủ có tia cực tím để sử dụng lại khi cần thiết. Quan trọng là không được phép trộn lẫn các vật dụng/khu vực vô trùng và không vô trùng vì điều này có thể làm nhiễm bẩn. Việc khử trùng đảm bảo rằng tất cả các dụng cụ và vật liệu đều không chứa vi sinh vật. Tính vô trùng của bao bì được xác định bởi các sự kiện chứ không phải theo thời gian. Để đảm bảo phòng mổ vô trùng, cần kiểm tra tính toàn vẹn của bao bì và các chỉ số quá trình khử trùng trước khi đưa vào khu vực vô trùng. Các phương pháp làm sạch và khử trùng dụng cụ đảm bảo loại bỏ hoàn toàn vi sinh vật, môi trường phẫu thuật vô khuẩn.

• Vô trùng tại vị trí phẫu thuật

Vô trùng tại vị trí phẫu thuật, khu vực mổ tiệt trùng là quá trình vệ sinh và sát khuẩn da trước khi phẫu thuật, nhằm tạo ra một “vùng phẫu thuật” không có vi khuẩn.

4. Vai trò của nhân viên y tế trong phòng mổ vô trùng như thế nào?

Vai trò của nhân viên y tế trong phòng mổ, phòng phẫu thuật vô trùng không chỉ là thực hiện các thao tác phẫu thuật mà còn là ý thức và tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc vô trùng. Đảm bảo quy tắc tiêu chuẩn về vô trùng trang phục bao gồm:

Đặc biệt cần chú ý đến, rửa tay trước khi mặc quần áo vô trùng, trước khi đeo găng tay, và sau khi tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể. Trong quá trình phẫu thuật, di chuyển chậm rãi và cẩn thận trong phòng mổ vô trùng để tránh làm rơi rụng dụng cụ hoặc vật tư vô trùng. Về dụng cụ chỉ sử dụng dụng cụ và vật tư vô trùng đúng mục đích và không dùng chung dụng cụ cho nhiều bệnh nhân trong cơ sở  thẩm mỹ viện chăm sóc sau phẫu thuật.

Đồng thời, việc đào tạo liên tục và nâng cao kiến thức về tiêu chuẩn vô trùng, tránh việc phòng mổ nhiễm trùng, môi trường không vô trùng cũng là một phần quan trọng của vai trò này. Cần có sự hướng dẫn và hỗ trợ từ những nhân viên có kinh nghiệm để giúp nhân viên mới và thiếu kinh nghiệm học và thực hành chuẩn mực về vô trùng trong phòng mổ.

5. Kiểm soát nhiễm khuẩn và theo dõi điều kiện phòng mổ vô trùng

Vô trùng là yếu tố đặc biệt quan trong khi thực hiện một ca phẫu thuật do đó cần phải được kiểm soát và theo dõi thường xuyên với các vai trò sau đây:

• Thường xuyên kiểm tra:

Nhân viên trong phòng mổ vô trùng cần thường xuyên kiểm tra và duy trì khu vực vô trùng tránh xuất hiện các khu vực bẩn, khu vực nguy cơ nhiễm trùng cao. Mặc dù không thể đảm bảo tính vô trùng tuyệt đối, nhưng mọi thành viên trong nhóm phải nỗ lực giảm thiểu khả năng nhiễm bẩn và luôn cảnh giác với các vi phạm về vô trùng. Khi phát hiện vi phạm, cần thực hiện các biện pháp ngay lập tức để khắc phục và giảm nguy cơ ô nhiễm thêm.

• Kiểm tra đột xuất: 

Khác với các phòng điều trị thông thường, phòng mổ vô trùng, phòng mổ tim, phòng hồi sức, phòng xét nghiệm và phòng tim cần được kiểm tra đột xuất là một biện pháp hiệu quả để phát hiện kịp thời các sự cố, điểm vi phạm vô trùng trong khu vực phẫu thuật. Việc kiểm tra này có thể được thực hiện bởi một nhóm chuyên gia kiểm soát nhiễm khuẩn hoặc bởi chính ê-kíp phẫu thuật.

Mục đích của kiểm tra đột xuất:

• Lưu trữ hồ sơ: 

Đây là một phần quan trọng trong công tác kiểm soát nhiễm khuẩn của phòng mổ vô trùng. Hồ sơ cần được lưu trữ đầy đủ, chính xác và dễ truy cập. Khi xảy ra trường hợp nhiễm khuẩn sau phẫu thuật, hồ sơ sẽ giúp xác định nguyên nhân và đưa ra biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Phân tích dữ liệu trong hồ sơ có thể giúp phát hiện những điểm yếu trong quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn và đưa ra biện pháp cải thiện.

6. Ứng dụng công nghệ mới trong phòng mổ vô trùng

• Robot phẫu thuật

Thực hiện phẫu thuật với độ xâm lấn nhỏ giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng. Phẫu thuật bằng robot, hay còn gọi là phẫu thuật có sự hỗ trợ của robot, mang lại khả năng thực hiện nhiều loại thủ thuật phức tạp với độ chính xác, linh hoạt và kiểm soát cao hơn so với các phương pháp thông thường. 

Hệ thống phẫu thuật robot thường bao gồm cánh tay máy ảnh và cánh tay cơ khí đồng bộ với các dụng cụ phẫu thuật. Bác sĩ điều khiển các cánh tay từ bàn điều khiển máy tính gần bàn mổ tại phòng mổ vô trùng, với chế độ xem 3D và độ phân giải cao. Trước khi phẫu thuật bác sĩ gây mê sẽ tiến hành gây mê sau đó bác sĩ phẫu thuật hướng dẫn các thành viên khác, ý tá phẫu thuật trong nhóm hỗ trợ.

• Các thiết bị khử khuẩn tiên tiến

Ngày nay, quá trình khử trùng được sử dụng có thiết bị tiên tiến với công nghệ cao mang đến hiệu quả và tiết kiệm. Đồng thời, nó còn đảm bảo an toàn cho các bệnh nhân. Với các thiết bị khử khuẩn cho phòng mổ vô trùng như Plasma lạnh và tia UV là hai phương pháp khử khuẩn có hiệu quả cao. 

Quá trình khử trùng bằng clo/khử clo và các phương pháp tiên tiến như chiếu xạ UV, ozon hóa, và lọc màng cũng đã được xem xét và chứng minh hiệu quả trong việc tiêu diệt vi khuẩn và vi rút. Không chỉ ứng dụng trong phòng mổ mà vô trùng cũng cần áp dụng trong ngân hàng máu và mẫu bệnh nhân.

• Hệ thống giám sát thông minh

Một hệ thống sử dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (ML), và Internet vạn vật (IoT) để giám sát môi trường phòng mổ và phát hiện các nguy cơ ô nhiễm trùng theo thời gian thực. Nguyên tắc hoạt động từ các cảm biến, phân tích dữ liệu và một hệ thống cảnh báo các vấn đề.

7. Làm sao để duy trì môi trường vô trùng trong phòng mổ?

Để duy trì môi trường vô khuẩn, vô trùng trong bệnh học giải phẫu phòng mổ, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Các phương thức vệ sinh, khử trùng phòng mổ định kỳ

Đầu tiên chính là yêu cầu về vệ sinh trước và sau mỗi ca mổ với sản phẩm, chất khử trùng riêng biệt nhằm tiêu diệt vi khuẩn, nấm, virus gây bệnh

Khử trùng các bề mặt thường xuyên tiếp xúc với người và dụng cụ mổ, như sàn nhà, tường, cửa ra vào, tay nắm, bàn mổ, và đèn mổ. Sử dụng hệ thống thông gió HEPA để lọc không khí trong phòng mổ. Các thiết bị y tế máy móc hỗ trợ như: máy thở, máy theo dõi bệnh nhân, các loại thuốc điều trị và thuốc gây mê.

• Quy trình tiệt trùng dụng cụ y tế

Các dụng vụ y tế cũng được vệ sinh kỹ càng bằng việc chà rửa với các sản phẩm chuyên dụng sau đó được diệt trùng, sấy và hấp hơi theo chuẩn bộ Y tế.  Cuối cùng là bảo quản trong một môi trường tiệt trùng và sạch sẽ, nhằm kiểm soát nhiễm trùng trong phòng mổ.

• Quy trình vô trùng cho bệnh nhân và nhân viên y tế

Bệnh nhân và cả nhân viên y tế cùng phẫu đảm bảo được vệ sinh sạch sẽ vô trùng kỹ càng. Đầu tiên tiến hàng tắm rửa sạch sẽ trước khi phẫu thuật, rửa tay trước phẫu thuật. Sau đó, mặc trang phục vô trùng, bao gồm mũ, khẩu trang, áo choàng, khăn trải vô trùng và găng tay. Cần chú ý đặc biệt tránh tiếp xúc trực tiếp với các bề mặt không vô trùng trước khi tiến vào phòng mổ vô trùng.

8. Sự khác biệt giữa phòng vô trùng và phòng sạch là như thế nào?

Khi nói về sạch sẽ, đó là việc loại bỏ mọi dấu vết và vết bẩn có thể nhìn thấy được. Phòng mổ  có thể được coi là sạch sẽ sau khi đã lau dọn bằng các dụng cụ như cây lau nhà, chổi và xà phòng, khi mọi mảnh vụn và dấu vết đã biến mất.

Tuy nhiên, phòng mổ vô trùng là một cấp độ cao hơn, nó đồng nghĩa với việc loại bỏ tất cả các vi sinh vật gây bệnh, không chỉ là vi khuẩn và vi rút mà còn bất kỳ loại sự sống nào có thể lây lan các bệnh nguy hiểm từ người sang người. Một phòng được đánh dấu là vô trùng không chỉ là sạch sẽ mà còn không có mầm bệnh nguy hiểm nào tồn tại. Để đạt được mức độ vô trùng, việc khử trùng phòng là cần thiết, không chỉ là việc làm sạch bề mặt.